Năm 2015, một cơn địa chấn đã xảy ra trong làng bóng đá thế giới: hàng loạt quan chức cấp cao của FIFA bị bắt giữ vì liên quan đến hối lộ, rửa tiền và tham nhũng kéo dài nhiều thập kỷ. Vụ bê bối mang tên FIFA Gate không chỉ khiến người hâm mộ mất niềm tin mà còn lật mặt cả một hệ thống đã thao túng bóng đá thế giới suốt nhiều năm. Cùng Socolive nhìn lại scandal thể thao rúng động toàn cầu qua bài viết sau nhé!

FIFA Gate là gì?

FIFA Gate là cách truyền thông đặt tên cho vụ bê bối tham nhũng quy mô toàn cầu liên quan đến Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA), được phanh phui vào tháng 5 năm 2015. Vụ án được dẫn dắt bởi Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) và Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), nhắm vào các hành vi phạm pháp trong suốt hơn hai thập kỷ của nhiều quan chức FIFA, đặc biệt là liên quan đến:

Hối lộ để giành quyền đăng cai World Cup
Rửa tiền qua các hợp đồng tiếp thị
Giao dịch tài chính bất minh lên đến hàng trăm triệu USD

FIFA Gate là một trong những vụ tham nhũng thể thao lớn nhất mọi thời đại

Bối cảnh ra đời FIFA Gate

FIFA từ lâu được xem là tổ chức quyền lực nhất trong bóng đá toàn cầu. Với quyền quản lý World Cup – sự kiện thể thao có lượng người xem lớn nhất hành tinh – FIFA nắm trong tay nguồn lợi nhuận khổng lồ từ:

Bản quyền truyền hình
Hợp đồng tài trợ
Quyền đăng cai giải đấu

Chính quyền lực và sự thiếu minh bạch đó đã khiến FIFA trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng phát triển âm thầm trong nhiều năm mà không bị kiểm soát nghiêm ngặt.

Vụ bắt giữ chấn động năm 2015

Vào rạng sáng ngày 27/5/2015, lực lượng cảnh sát Thụy Sĩ phối hợp với FBI đột kích khách sạn Baur au Lac ở Zurich – nơi các quan chức FIFA đang tập trung dự hội nghị. Kết quả:

7 quan chức cấp cao bị bắt giữ tại chỗ
Tổng cộng 14 người bị truy tố, bao gồm các lãnh đạo trong và ngoài FIFA
Các cáo buộc gồm: hối lộ, gian lận ngân hàng, rửa tiền, và lạm dụng quyền lực

Trong đó, có nhiều cái tên quyền lực như:

Jeffrey Webb – Phó Chủ tịch FIFA, Chủ tịch CONCACAF
Eugenio Figueredo – cựu Phó Chủ tịch FIFA
Jack Warner – cựu Chủ tịch CONCACAF, từng là nhân vật đầy ảnh hưởng trong nội bộ FIFA

Hàng chục cái tên quyền lực trong giới thể thao của các châu lục bị bắt giữ và truy tố hình sự

Trọng tâm điều tra: Tiền và quyền

Hối lộ để giành quyền đăng cai World Cup

Các cuộc điều tra cho thấy quyền đăng cai World Cup đã bị “mua bán” một cách có hệ thống. Nhiều quốc gia đã chi hàng triệu USD hối lộ cho các quan chức FIFA để đổi lấy phiếu bầu trong các cuộc đấu thầu đăng cai.

Ví dụ nổi bật:

World Cup 2010: Nam Phi bị cáo buộc trả 10 triệu USD để đảm bảo phiếu bầu từ các quan chức châu Mỹ Latin.
World Cup 2022: Qatar bị nghi ngờ chi tiền vận động hành lang để giành quyền đăng cai, bất chấp thời tiết không phù hợp và cơ sở vật chất chưa sẵn sàng.

Tham nhũng từ các hợp đồng thương mại

Các công ty tiếp thị thể thao lớn như Traffic Group (Brazil), ISL, hay Full Play Group (Argentina) đã chi tiền mặt hoặc chuyển khoản cho quan chức FIFA để đổi lấy quyền phân phối bản quyền truyền hình và quảng cáo cho các giải đấu lớn ở Nam Mỹ và Trung Mỹ.

FBI phát hiện hàng trăm triệu USD bị rửa qua các ngân hàng ở Mỹ, Thụy Sĩ, Uruguay, Paraguay, và các thiên đường thuế như Quần đảo Cayman.

Vai trò của FBI và Mỹ trong FIFA Gate

Một điểm đặc biệt của FIFA Gate là việc Mỹ đứng ra khởi tố và điều tra, mặc dù FIFA có trụ sở tại Thụy Sĩ và nhiều quan chức không phải công dân Mỹ. Lý do:

Các giao dịch hối lộ được thực hiện thông qua ngân hàng Mỹ, nên rơi vào phạm vi pháp lý của DOJ.
Nhiều công ty truyền hình, tài trợ hoạt động tại Mỹ cũng liên quan.
Mỹ sử dụng luật chống tham nhũng mạnh như RICO Act để truy tố tội phạm có tổ chức.

Điều này làm dấy lên nhiều ý kiến trái chiều. Một số nước ca ngợi hành động quyết liệt của Mỹ trong vụ FIFA Gate. Nhưng cũng có những quốc gia cho rằng đây là một sự can thiệp mang màu sắc chính trị.

Sự ra đi của Sepp Blatter

Ngay sau vụ FIFA Gate, Chủ tịch FIFA khi đó là Sepp Blatter – người đã lãnh đạo tổ chức suốt từ năm 1998 – tuyên bố tái tranh cử và đắc cử nhiệm kỳ mới. Tuy nhiên, chỉ bốn ngày sau, ông tuyên bố từ chức trong áp lực khổng lồ.

Blatter sau đó bị FIFA đình chỉ 8 năm (sau rút xuống còn 6 năm) vì hành vi chi tiền không rõ ràng cho Michel Platini – Chủ tịch UEFA. Đây là cú ngã lịch sử của một trong những người quyền lực nhất làng thể thao thế giới.

Cú ngã quyền lực của Sepp Blatter có lẽ là một trong những cú ngã gây chấn động toàn giới thể thao

Tác động của FIFA Gate

Đối với FIFA:

Mất uy tín nghiêm trọng trước công chúng.
Bị yêu cầu cải tổ toàn diện, thay đổi cách bầu chọn, tăng cường kiểm toán tài chính.
Chủ tịch mới Gianni Infantino lên thay và cam kết “làm sạch” FIFA.

Đối với bóng đá toàn cầu:

Nhiều giải đấu bị rà soát, hợp đồng tài trợ bị đình chỉ.
Niềm tin của người hâm mộ sụt giảm nghiêm trọng.
Truyền thông soi xét kỹ hơn mọi hoạt động liên quan đến FIFA.

Đối với luật pháp quốc tế:

Tạo tiền lệ cho việc điều tra tham nhũng xuyên quốc gia.
FBI và DOJ Mỹ trở thành “cảnh sát toàn cầu” trong lĩnh vực tài chính thể thao.

Những vụ việc tiếp nối sau FIFA Gate

Platini và UEFA

Michel Platini – từng được kỳ vọng kế nhiệm Blatter – cũng bị vướng cáo buộc nhận tiền không minh bạch. Bị đình chỉ hoạt động bóng đá chuyên nghiệp trong nhiều năm.

Vụ Qatar và World Cup 2022

Dù FIFA giữ nguyên kết quả trao quyền đăng cai cho Qatar, nhưng cuộc điều tra cho thấy có nhiều giao dịch mờ ám, khiến tính minh bạch của FIFA tiếp tục bị đặt dấu hỏi.

Bê bối tài chính tại CONMEBOL và CONCACAF

Nhiều cựu lãnh đạo các liên đoàn Nam Mỹ và Bắc Trung Mỹ – từng là trụ cột trong hệ thống FIFA – đã bị kết án tù hoặc chờ xét xử.

FIFA đã thay đổi như thế nào sau FIFA Gate?

Sau cú sốc FIFA Gate, tổ chức này buộc phải:

Công khai hóa tài chính
Thay đổi quy trình đấu thầu World Cup (không còn quyết định bởi vài người mà bởi toàn bộ quốc gia thành viên)
Tăng tính minh bạch trong tài trợ và hợp đồng thương mại
Thành lập Ủy ban Đạo đức độc lập để giám sát các hành vi sai phạm

Tuy nhiên, nhiều người vẫn nghi ngờ rằng cải tổ chỉ là “bề nổi”, trong khi bản chất cấu trúc quyền lực của FIFA vẫn còn nhiều vấn đề.

FIFA đã cố gắng thay đổi và cải tổ lại bộ máy hoạt động sau scandal thế kỷ này

Bài học từ FIFA Gate

Về mặt pháp lý:

Cần có sự phối hợp quốc tế để chống lại tham nhũng xuyên biên giới.
Các tổ chức phi chính phủ có tầm ảnh hưởng lớn cần bị kiểm toán và giám sát độc lập.

Về mặt đạo đức:

Không ai đứng trên luật pháp, kể cả những người có quyền lực nhất.
Sự công bằng và minh bạch không chỉ dành cho cầu thủ, mà còn cho cả những người điều hành bóng đá.

Với người hâm mộ:

Cần tỉnh táo trước các chiêu trò truyền thông và hình ảnh “sạch sẽ” do tổ chức tự tô vẽ.
Luôn đặt câu hỏi và yêu cầu sự minh bạch từ những tổ chức nắm quyền trong thể thao.

Kết luận

FIFA Gate là một lời cảnh tỉnh nghiêm khắc về sự tha hóa quyền lực trong thể thao. Bóng đá – môn thể thao vua – không thể tồn tại nếu thiếu niềm tin từ người hâm mộ. Và để khôi phục niềm tin đó, FIFA buộc phải chứng minh rằng họ thực sự cải tổ, chứ không chỉ là lời hứa suông.

Dù sóng gió FIFA Gate đã lắng xuống phần nào, nhưng dư âm của nó vẫn còn đó – như một lời nhắc nhở rằng: bóng đá không chỉ là trò chơi trên sân cỏ, mà còn là cuộc đấu giành ảnh hưởng, tiền bạc và quyền lực ngoài hậu trường.